O próximo 24 deste mes, cúmprese o 175 aniversario do nacemento de Rosalía de Castro, unha das mulleres máis extraordinarias que deu Galicia e a escritora e poeta máis sobranceira do denominado Rexurdimento que, tendo como preludio ao movemento dos Precursores da primeira metade do século XIX, foi Rosalía quen, en 1863, coa publicación de Follas Novas, enteiramente en galego, deu cima a ese movemento que non foi só literario, senón tamén cultural, cívico-social e político. Galicia toma consciencia da súa identidade diferenciada do resto de España e singularmente de si mesma, consciencia e identidade que a Dereita imperante trata de borrar hoxendía para conseguir unha nova recentralización en tódolos sectores da vida: económico, social e político.

Naturalmente, asociados ao nome de Rosalía están os de Curros Enríquez (Aires da miña Terra. O Divino Sainete ); Pondal (Quixumes dos Pinos); Valentín Lamas Carvajal ( O tío Marcos da Portela) e outros escritores e poetas de Pontevedra, Lugo e Ourense . Por iso, o nacemento de Rosalía, que adoita pasar como “sen pena nin gloria”, marca, nembargantes, un fito digno da máis outa celebración. Convén recordalo

Pero, ¿como caeu no ambiente socio-político da época esta identidade diferenciadora? Por suposto, para uns, coma unha babecada; para outros, coma un perigo... A tal repecto, Mergúllome no volume I da obra titulada Rosalía de Castro, Documentación Biográfica y Bibliográfica de Aurora López e Andrés Pociña, publicado pola Fundación “Pedro Barrié de da la Maza”. Hai anos que tiña sinalado esta crítica do Canto III do Divino Sainete:”Al llegar al vagón de la envidia, aparece Emilia Pardo Bazán ridiculizando el Rexurdimento de la literatura en lengua gallega, a Rosalía y a los demás poetas, como también al mesmísimo Castelar del prólogo de Follas Novas”.

Ofrezo tan só unhas mostras da coidada edición de Alonso Montero (Ed. Do Castro, 1969):

“Dígame, miña señora:/ ¿É certo que na súa Terra/ renace a poesía agora?/ Boubas que ceiban ao vento/ catro soñadores tolos.../Non ll´hai tal renacemento! Non o haberá; máis non quita/ pra que Castelar o afirme/ xa ll´eu tirei da levita/ en certa ocasión...¡Ten gracia eso de chamar poetas a esas rans da democracia”. Esa era a consideración da Condesa e doutros ben barbados intelectuais da época

Outra mostra aínda máis pexorativa: “un libro da nova escola/ que cheira a Garulla ás légoas/ e fede que apesta a Zola./ Por suposto, hai coma unha tímida réplica que di: “¿Convenceuse? – Estou ferido/ polo argomento, que é forte/ Mais non estou convencido. Eu sosteño, e trayo probas/ que Galicia esperta; dígao a autora de Follas Novas”.

Ese era o ambiente hostil con que foi recibida a obra de Rosalía de Castro de Murguía. E cito a Murguía porque, de non ser polo seu impulso, quizá Rosalía se derrubara e non chegaría a ser facho universal aceso e inapagable que alumaría o mundo xeográfica e renacente do Rexurdimento. Galicia disidente, recapacita e libérate.